شب یلدایا شب چله بلند ترین شب سال در نیم کره شمالی زمین است. این شب به زمان بین غروب آفتاب از 30 آذر (آخرین روز پاییز )تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان)اطلاق می شود. ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام شب یلدا را جشن می گیرند.
واژه <<یلدا>>به معنای <<زایش زاد روز >>و تولد است . ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خوشید،روز ها بلند تر می شوند وتابش نور ایزدی افزونی می یابد ،آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می خواندند و برای آن جشن بزرگی پر پا می کردند ،و ازاین رو به دهمین ماه سال دی می گفتند که ما تولد خورشید بود .
ایرانیان باستان بر این اعتقاد هستند که یلدا یکی از خدا های مرد انان است در فردای این شب به وجود می آید و خون گاو مقدس را می ریزد ودر زمانی که خون آن گاو به زمین می رسد ریشه ی گیاهان در زیر زمین سر سبز می شوند و در فصل بهار به رویت ایرانیان در می آید و یلدا با شیطان به جنگ می ایستد و مردم عادی را تحت مراقبت قرار می دهد.
یلدا و جشن هایی که در این شب برگزار می شود یک سنت باستانی است مردم روزگاران دور و گذشته که کشاورزی بنیان زندگی آنان را تشکیل می داد و در طول سال با سپری شدن فصلها و تضادهای طبیعی خوی داشتند بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیتهای خودرا با گردش خورشید و تغییر فصول و بلندی و کوتاهی روز وشب و جهت و حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند .